Wymiana wiedzy i doświadczeń – uczestnicy projektu z Piastowa poznali skandynawskie dobre wzory błękitno-zielonej infrastruktury

We wrześniu 2022 r. odbył się wyjazd szkoleniowy zrealizowany w ramach projektu pn. „Utworzenie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie miasta Piastowa„. Wzięli w nim udział przedstawiciele Miasta Piastów oraz uczestniczący aktywnie w pracach projektowych przedstawiciele Polskiego Stowarzyszenia „Dachy Zielone” (jako polskiego partnera projektu).

Szkolenie zorganizowane zostało pod przewodnictwem norweskiego partnera projektu Norwegian Association for Green Infrastructure. Zgodnie z założeniami projektu, jego celem było dostarczenie wizytatorom z Polski wiedzy, materiałów szkoleniowych oraz inspiracji w zakresie planowania i projektowania błękitno-zielonej infrastruktury (BZI) oraz proekologicznych rozwiązań stosowanych w środowisku miejskim.

Uczestnicy wyjazdu studyjnego w ramach projektu pn. „Utworzenie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie miasta Piastowa” mieli okazję poznać przykłady działań proekologicznych z krajów skandynawskich. Odwiedzili wiele znanych przykładów zielonej i zielono-błękitnej infrastruktury. Poniżej krótki przegląd dobrych wzorów z Kopenhagi w Danii, Malmo w Szwecji oraz Oslo w Norwegii.

Zielono-niebieska infrastruktura na terenie Kopenhagi – Dania

Jednym z najbardziej znanych i spektakularnych przykładów zielonej infrastruktury w Kopenhadze jest obiekt o nazwie CopenHill. Jest to elektrownia, produkująca prąd z odpadów i równocześnie obiekt rekreacyjny. Na dachu, powstał park wykonany w technologii dachu zielonego w uprawie intensywnej. Jest tam również zlokalizowano szlak turystyczny i tor narciarski o długości 400 metrów, a także ścianka wspinaczkowa.

Na samej górze znajduje się kawiarnia i punkt widokowy.

Uczestnicy wizyty studyjnej zapoznali się również z obiektem będącym przykładem zielono-niebieskiej infrastruktury. To zrealizowany przez miasto Kopenhaga „Scandiagade urban greening and stormwater management project„.

Ten innowacyjny projekt jest zlokalizowany w jednej z najgęściej zaludnionych dzielnic mieszkalnych w południowym regionie Kopenhagi. Realizacja o długości prawie 400 metrów powstała w pasie pomiędzy dwiema jezdniami. Pierwotnie był to obszar zniszczony i mało atrakcyjny. Twórcom tego projektu udało się połączyć kilka funkcji. Z jednej strony zapewnienie mieszkańcom poczucia przynależności poprzez przekształcenie tego obszaru w wyjątkową i atrakcyjną przestrzeń do spotkań towarzyskich oraz wprowadzenie zieleni w gęsto zaludniony obszar, a z drugiej adaptacja do zmian klimatu i ochrona zabudowy mieszkaniowej przed zagrożeniami wynikającymi z gromadzenia się wody opadowej. Powstało osiem ogrodów deszczowych- niecek, z których każdy ma swoją własną charakterystykę. Niecki zaprojektowano tak, aby na co dzień można je było wykorzystać do relaksu, zabawy, spotkań towarzyskich. A w sytuacjach bardzo obfitych deszczy, służyły jako swego rodzaju zbiorniki retencyjne, baseny wypełnione wodą deszczową. Tak powstał swego rodzaju park, który jest połączony stalowymi mostami. Oprócz ośmiu basenów wytyczono też ścieżki i tereny porośnięte roślinami.

Kolejny obiekt to przykład wykorzystania przez inwestora technologii dachów zielonych i zrównoważonego gospodarowania wodami opadowymi. Siedziba główna Novo Nordisk Pharmaceuticals w okolicy Kopenhagi otrzymała w 2014 roku  skandynawską nagrodę Green Roof Award 2014. Bryły budynków zwieńczają efektowne dachy zielone. Otaczające budynki tereny zieleni imitują skandynawski las i pagórkowatą topografię lodu, tworząc tereny rekreacyjne dla pracowników. Otaczający kompleks budynków park posiada 100% bilans wodny, co oznacza, że ​​cała woda deszczowa spadająca na teren i na budynek jest zbierana i ponownie wykorzystywana do nawadniania roślin, w tym dużych  drzew. Dzięki temu powstał obiekt odporny na zmiany klimatyczne, zapewniający zarówno walory ekologiczne, jak i pozwalający na oszczędności finansowe.

Uczestnicy wizyty studyjnej mogli również zapoznać się z rozwiązaniami zastosowanymi na terenie i budynku przedszkola Nøddehegnet Nursery School, Municipality of Gladsaxe. Zielono-błękitna infrastruktura budynku i jego otoczenia pozwala na zintegrowana zarządzanie wodą deszczową. Zastosowano takie rozwiązania jak: dach zielony, roślinną ścianę oraz ogród deszczowy.

Zielono-niebieska infrastruktura w Malmö – Szwecja

Centrum handlowe – pierwszy zrealizowany budynek Wingårdhs na podstawie zwycięskiego planu zagospodarowania proponowanych budynków mieszkalnych i biurowych. Po ukończeniu wszystkich budynków „bursztynowe wejście” będzie jedyną częścią centrum handlowego widoczną z okolicznych ulic. Park na dachu i jego roślinność (rozchodniki, trawa preriowa i drzewa) oraz skierowane na słońce, osłonięte przed wiatrem patia są dostępne zarówno z wewnątrz, jak i z zewnątrz budynku. Wzgórza, które zapewniają ochronę przed wiatrem kryją pomieszczenia. W przyszłości dach zostanie zagospodarowany z restauracją na świeżym powietrzu i zapleczem SPA.

Scandinavian Green Roof Institute – Skandynawski Instytut Dachów Zielonych w Malmö. Jest to instytucja, która  konsultuje projekty zielonych dachów i roślinnych ścian oraz prowadzi kursy i wycieczki terenowe, które prezentują rozwiązania stosowane w celu przeciwdziałania zmianom klimatycznym w mieście. W tym obiekcie odbyła się zarówno teoretyczna jak i praktyczna część szkolenia. Na dachu budynków powstał Ogród Botaniczny. Położony w dzielnicy mieszkalnej zajmuje powierzchnie 9500 m2 dachów budynków przemysłowych. 

Ten rozległy ogród na dachach budynków miejskich jest wykorzystywany zarówno jako ogród pokazowy, jak i miejsce prowadzenia badań, gdzie testowane są różne systemy dachów zielonych, gatunki roślin, rodzaje podłoża i metody retencjonowania i odprowadzania wody.

Augustenborg jest ciekawym przykładem udanej adaptacji klimatycznej całej dzielnicy. Dzielnica Augustenborg została zbudowana w latach 1948-1952, ale z biegiem lat borykała się z trudnościami, w tym wyzwaniami społecznymi i problemami związanymi z efektami zmiany klimatu, takimi jak regularne zalewanie piwnic podczas ulewnych deszczy. Aby odwrócić ten proces i rozwiązać problem powodzi, gmina Malmö zainicjowała projekt Eco-City Augustenborg. Projekt obejmował również remont mieszkań, poprawę gospodarki odpadami i projekty społeczne.

Sposobem na rozwiązanie tych problemów stała się budowa otwartego systemu zagospodarowania wody opadowej na poziomie gruntu oraz opóźnienie spływu i retencja deszczówki na dachach budynków poprzez budowę dachów zielonych. Zastosowano rozwiązania z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury, których zadaniem jest zatrzymywanie wód w miejscu opadu, żeby odciążać systemy kanalizacji,  a tym samym przeciwdziałać podtopieniom i suszy.

System otwartej kanalizacji deszczowej w Augustenborg to modelowe rozwiązanie z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury. Deszczówka jest wykorzystywana przez rośliny, tworzy atrakcyjne wizualnie zbiorniki wodne. Dopiero nadmiar wody opadowej trafia do tradycyjnego systemu kanalizacji deszczowej.

Na dachach zielonych, dzięki ich wielowarstwowej konstrukcji woda opadowa jest częściowo zatrzymywana i wykorzystywana przez rośliny, a częściowo oddawana do atmosfery w wyniku ewapotranspiracji. Dopiero nadmiar, i to z dużym opóźnieniem w stosunku do wystąpienia opadu, spada na poziom gruntu.

Dzięki rozwiązaniom opartym na usługach ekosystemowych obszar ten jest obecnie atrakcyjnym sąsiedztwem i przykładem udanej, zrównoważonej metamorfozy dzielnicy miejskiej. Największą zmianą było przejście na otwarty system kanalizacji deszczowej z kanałami i stawami, które gromadzą i oczyszczają wodę deszczową zamiast podziemnych rur. 

Celem jest, aby 70 procent całej wody deszczowej w Augustenborgu było zagospodarowane lub spowolnione przez nowy system.

Apartamentowiec Greenhouse, składający się z 14 pięter i 56 mieszkań, został wybudowany w 2016 roku. Jest to budynek pasywny z inteligentnymi rozwiązaniami, które sprzyjają zrównoważonemu stylowi życia. 

Greenhouse w Augustenborg, dzielnicy Malmo w Szwecji to wzorcowy przykład zrównoważonego, socjalnego budownictwa mieszkaniowego.

Wszystko jest tutaj przemyślane pod kątem dbania o środowisko naturalne i życie społeczne. A mieszkańców łączy i aktywizuje wspólna praca w imponującym ogrodzie założonym na dachu.

Zespół „Greenhouse Augustenborg” w Malmo został ukończony w 2016 roku.

Jednym z podstawowych założeń w zespole Greenhouse Augustenborg w Malmo jest szeroki dostęp mieszkańców do ogrodnictwa.

Każde mieszkanie ma częściowo przeszklony taras o powierzchni ok. 25 m2, wyposażony w specjalne boksy do uprawy roślin.

Na dachu najniższego budynku znajduje się zielony taras o powierzchni około 200 m2. Jest to część wspólna, swego rodzaju ogród społeczny przeznaczony do uprawy roślin, warzyw. To także przestrzeń do wypoczynku, wspólnego spędzania czasu i integracji sąsiadów.

W budynku znajduje się wspólny ogród na dachu ze szklarniami, ogniwa fotowoltaiczne na dachach zielonych, garaż dla rowerów, rozwiązania w zakresie gospodarki odpadami oraz oddzielne opomiarowanie i rozliczanie ciepłej wody i energii elektrycznej. W obiekcie jest prowadzony system segregacji odpadów na wiele frakcji. Wydzielona część budynku, gdzie segregowane są odpady przykryta jest dachem zielonym.

Oslo – zielono-niebieskie rozwiązania w stolicy Norwegii

W stolicy Norwegii stosuje się na dużą skalę rozwiązania, które pomagają chronić klimat przed niekorzystnymi zmianami i adaptować miasto do zmieniających się warunków.

W roku 2019 Zieloną Stolicą Europy zostało Oslo – stolica kraju wręcz przesyconego zielonymi dachami. Z budową tych najstarszych uczestnicy szkolenia mogli zapoznać się w Norsk Folkemuseum. 

Sonya Henie Ice Hall, czyli Lodowisko im. Sonji Henie to obiekt sportowy z obszernym zielonym dachem wykonanym z mchu. Obiekt spełnia standardy budynku pasywnego. Sieć ciepłownicza dostarcza energię cieplną do budynku, a ciepło z chłodni lodowej jest wykorzystywane w pobliskim kompleksie basenów. Zielone dachy przyczyniają się do oszczędności energii, zapewniając naturalną izolację. Maty z mchu zostały rozprowadzone na warstwie tekstylnej z recyklingu. Projekt obejmuje również zintegrowaną strategię dotyczącą wody deszczowej – spływy z ekstensywnego zielonego dachu są gromadzone w ogrodach deszczowych. Niestety jak można się było przekonać oglądając tę realizację, technologia z użyciem mchu nie sprawdziła się na tym dachu zielonym.

Uczestnicy szkolenia w ramach projektu „Utworzenie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie miasta Piastowa” mogli obejrzeć wiele realizacji, które świadczą o tym, że Oslo obecnie wyznacza światowe trendy proekologiczne.

Jednym ze stosowanych rozwiązań jest odzyskiwanie miejskich rzek. Wiele lat temu naturalne strumienie były ukrywane w podziemnych kanałach. Teraz poprzez bardzo kosztowne działania adaptacyjne strumienie i rzeki wydobywa się na powierzchnię. Celem tych działań jest zarządzanie wodami opadowymi, odprowadzanie i magazynowanie deszczówki, zwiększenie różnorodności biologicznej, niwelowanie niekorzystnych skutków miejskiej wyspy ciepła, a także poprawa jakości życia mieszkańców.

Powyżej opisane i odwiedzone w czasie wizyty studyjnej obiekty zlokalizowane w Kopenhadze, Malmö oraz Oslo stanowią przykłady inwestycji w zakresie innowacji, których elementem są usługi ekosystemowe i wdrożenia w miastach rozwiązań z zakresu BZI.

Szkolenie odbyło się w ramach projektu pn. „Utworzenie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie miasta Piastowa„, który ma charakter kompleksowy i uwzględnia zarówno działania adaptacyjne, mitygacyjne, jak i edukacyjne, które są ze sobą spójne i wzajemnie powiązane. Jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego „Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu”, finansowany ze środków MF EOG 2014-2021 oraz z budżetu państwa. Całkowita wartość Projektu, w tym wydatki kwalifikowane to 4 610 593,24 zł, a dofinansowanie pokryje 85% kosztów kwalifikowanych. Fundusze EOG reprezentują wkład Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w tworzenie Europy zielonej, konkurencyjnej i sprzyjającej integracji społecznej.

Zapraszamy do odwiedzenia stron dotyczących projektu:

https://psdz.pl/fundusze_EOG/Piastow

https://www.piastow.pl/aktualnosci/samorzad/dotacja-na-zielono-niebieska-infrastrukture#cnt

Więcej informacji o Funduszach EOG można znaleźć na:

www.eeagrants.org, www.eog.gov.pl

Autor: Katarzyna Wolańska, Polskie Stowarzyszenie „Dachy Zielone“